Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-660

 

અધ્યાય-૨૩-યુધિષ્ઠિરના પ્રશ્નો 

II वैशंपायन उवाच II राज्ञस्तु वचनं श्रुत्वा धृतराष्ट्रस्य संजयः I उप्लव्यं ययौ द्रष्टुं पाण्डवानमितौजसः II १ II

વૈશંપાયને કહ્યું-ધૃતરાષ્ટ્ર રાજાનું કહેવું સાંભળીને,સંજય પાંડવોને મળવા ઉપલવ્ય નામના નગરમાં ગયો,ત્યાં તે યુધિષ્ઠિરને કહેવા લાગ્યો કે-મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રે આપ સર્વનું કુશળ પૂછ્યું છે,ને કહ્યું છે કે તેઓ કુશળ છે'

યુધિષ્ઠિર બોલ્યા-હે સંજય,અમે તને જોઈને અને ધૃતરાષ્ટ્રના સમાચાર જાણીને પ્રસન્ન થયા છીએ અને હું સર્વ બંધુઓ ને દ્રૌપદી સાથે કુશળ છું.અમારા દાદા ભીષ્મ કુશળ છે ને ? તેમનો અમારા પ્રત્યે પૂર્વના જેવો જ સ્નેહ છે ને? વળી,દ્રોણાચાર્ય,કૃપાચાર્ય અને અશ્વસ્થામા આદિ કુશળ છે ને? કૌરવ ભાઈઓ કુશળ છે ને?

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-659

 

અધ્યાય-૨૨-ધૃતરાષ્ટ્રનો સંદેશો 

II धृतराष्ट्र उवाच II प्राप्तानाहुः संजय पांडुपुत्रानुपप्ल्व्येतान विजानीहि गत्वा I 

अजातशत्रु च सभाजयेथा दिष्ट्यानह्य स्थानमुपस्थितस्तवं II १ II

ધૃતરાષ્ટ્રે કહ્યું-'હે સંજય,પાંડવો ઉપલવ્ય નામના સ્થાનમાં આવ્યા છે તેમ લોકો કહે છે,માટે તું ત્યાં જા અને તેઓની તપાસ   કરીને 'તમે સજ્જ થઈને સ્થિતિમાં આવ્યા એ બહુ સારું થયું' એમ કહીને તે અજાતશત્રુ યુધિષ્ઠિરનું સન્માન કર.ને તું એ સર્વને અમે ક્ષેમકુશળ છીએ એમ કહેજે,ને તેમનું ક્ષેમકુશળ અમારા વતી પુછજે.

કષ્ટ ભોગવાને અયોગ્ય એવા પાંડવોએ વનવાસનું કષ્ટ ભોગવ્યું છે,તેમ છતાં,અસત્યથી દૂર રહેનારા,સજ્જન એવા તેઓ મારા પર ક્રોધ કરતા નથી પણ શાંતિયુક્ત જ જણાય છે.મેં કોઈ દિવસ પણ તેમનું જરાપણ મિથ્યા વર્તન જોયું નથી.તેઓ પોતાના પરાક્રમથી લક્ષ્મી મેળવતા હતા તો પણ તેઓ તે લક્ષ્મી મને જ અર્પણ કરતા હતા.

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-658

 

અધ્યાય-૨૧-ભીષ્મ અને કર્ણનાં વાક્યો 

II वैशंपायन उवाच II तस्य तद्वचनं श्रुत्वा प्रज्ञावृद्धो महाध्युतिः I संपूज्यैनं यथाकालं भीष्मो वचनब्रवित्  II १ II

વૈશંપાયને કહ્યું-પુરોહિતનાં તે વચન સાંભળીને જ્ઞાનવૃદ્ધ તથા મહાતેજસ્વી ભીષ્મ તેનું સન્માન કરીને સમયોચિત વચન બોલ્યા-'હે બ્રહ્મન,સઘળા પાંડવો કુશળ છે,શ્રીકૃષ્ણ તેમની સહાય કરે છે ને તેઓ ધર્મમાં તત્પર રહે છે એ બહુ સારું છે.તેઓ કૌરવો સાથે સંધિની ઈચ્છા રાખે છે પણ યુદ્ધની ઈચ્છા રાખતા નથી તે પણ બહુ સારું છે.

તમે સર્વ સત્ય કહ્યું એમાં સંશય નથી.પાંડવોને અહીં અને વનમાં બહુ દુઃખ મળ્યું છે,ને તેઓને ધર્મથી જ ધન પ્રાપ્ત થયું છે તે પણ નિઃસંદેહ છે.અર્જુન બળવાન છે ને યુદ્ધમાં તેને કોણ સહન કરી શકે તેવો છે? સાક્ષાત ઇન્દ્ર પણ તેની સામે યુદ્ધ કરવા સમર્થ નથી તો અન્ય ધનુર્ધારીઓની તો વાત જ શી? એમ મારુ માનવું છે'

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-657

 

અધ્યાય-૨૦-કૌરવો આગળ દ્રુપદના પુરોહિતનું ભાષણ 

II वैशंपायन उवाच II स च कौरव्यमासाद्य द्रुपदस्य पुरोहितः I सत्कृतो धृतराष्ट्रेण भीष्मेण विदुरेण च II १ II

વૈશંપાયન બોલ્યા-તે દ્રુપદનો પુરોહિત ધૃતરાષ્ટ્ર પાસે ગયો,કે જ્યાં ધૃતરાષ્ટ્રે,ભીષ્મે તથા વિદુરે તેનો સત્કાર કર્યો.

પુરોહિતે પ્રથમ પાંડવોના કુશળ સમાચાર કહીને તેમની વતી તે સર્વના કુશળ પૂછ્યા ને સર્વ નેતાઓની વચ્ચે તેણે કહ્યું કે-'તમે સર્વ પુરાતન રાજધર્મને જાણો છો છતાં આ સંબંધમાં તમારા અભિપ્રાયના વચનો સાંભળવાના હેતુથી હું તમને કંઈક કહું છું.એક પિતાના બે પુત્રો ધૃતરાષ્ટ્ર અને પાંડુનો પિતાના ધન પર સમાન હક છે.એમાં સંશય નથી તો ધૃતરાષ્ટ્રના પુત્રોને પિતૃધન મળ્યું પણ પાંડુના પુત્રોને તે પિતૃધન કેમ મળ્યું નથી?ખરી રીતે તો ધૃતરાષ્ટ્રે પ્રથમથી જ તે ધન દબાવી દીધેલું હોવાથી પાંડવોને તે પિતૃધન મળ્યું નથી,એ તમે સર્વ યથાર્થ રીતે જાણો છો.

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-656

 

અધ્યાય-૧૯-યુધિષ્ઠિર અને દુર્યોધનના પક્ષમાં સૈન્યની જમાવટ 

II वैशंपायन उवाच II युयुधानस्ततो वीरः सात्वतानां महारथः I महता चतुरंगेण बलेनागायुधिष्ठिरं II १ II

વૈશંપાયન બોલ્યા-તે પછી,યાદવોનો મહારથી વીર સાત્યકિ,મોટી ચતુરંગિણી સેના લઈને યુધિષ્ઠિરની પાસે આવ્યો.જુદા જુદા દેશમાંથી આવીને ભેગા થયેલા મહાપરાક્રમવાળા તથા અનેક પ્રકારના આયુધોવાળા તેના યોદ્ધાઓ તેની સેનાને શોભાવતા હતા.હે રાજા,સાત્યકિની તે અક્ષૌહિણી સેના,યુધિષ્ઠિરની સેનામાં,જેમ નદી સાગરમાં સામે જાય તેમ સમાઈ ગઈ.સાત્યકિની જેમ જ ચેદીવંશમાં શ્રેષ્ઠ ધૃષ્ટકેતુ,એક અક્ષૌહિણી સેના લઇને આવ્યો.મગધદેશનો રાજા,જરાસંઘનો પુત્ર જયત્સેન પણ એક અક્ષૌહિણી સેના લઈને આવ્યો.

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-655

 

અધ્યાય-૧૮-યુધિષ્ઠિરને સાંત્વન આપી શલ્ય દુર્યોધન પાસે ગયો 

II शल्य उवाच II ततः शक्रः स्तुयमानो गन्धर्वाप्सरसां गणैः I ऐरावतं समारुह्य द्विपेन्द्र लक्षणैर्युतम् II १ II

શલ્યે કહ્યું-પછી,ગંધર્વો અને અપ્સરાઓએ જેની સ્તુતિ કરી તેવો તે વૃત્રસંહારક ઇન્દ્ર,સુંદર લક્ષણવાળા ઐરાવત હાથી પર બેસીને,અગ્નિ,બૃહસ્પતિ,યમ,વરુણ,કુબેર,સર્વ દેવતા,ગંધર્વો અને અપ્સરાઓથી વીંટાઇને સ્વર્ગમાં ગયો.

ત્યાં તે ઇન્દ્ર ઈન્દ્રાણીને મળીને આનંદ પામ્યો અને સર્વ લોકનું પાલન કરવા લાગ્યો.

તે પછી,ત્યાં અંગિરામુનિ આવ્યા અને તેમણે,અથર્વવેદના મંત્રોથી દેવેન્દ્રની સ્તુતિ કરી.કે જેથી ઇન્દ્રે પ્રસન્ન થઈને અંગિરામુનિને વર આપ્યો કે-અથર્વવેદમાં તમારું નામ અથર્વાગિરસ તરીકે પ્રસિદ્ધ થશો.એમાં પ્રમાણ તમે જે અથર્વવાક્ય (अथ वेदरूपं यस्य वाक्यं स ऋषि) બોલ્યા તે જ થશે.વળી તમને યજ્ઞમાં ભાગ પણ મળશે.

આમ કહીને ઇન્દ્રે અથર્વાગિરાનો સત્કાર કરીને તેમને વિદાય કર્યા.(9)

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-654

 

અધ્યાય-૧૭-નહુષ સર્પ થઈને પડ્યો 

II शल्य उवाच II अथ संचित्यानास्य देवराजस्य धीमतः I नहुषस्य वधोपायं लोकपालैः सदैवतैः II १ II

શલ્યે કહ્યું-'પછી,બુદ્ધિમાન ઇન્દ્ર,લોકપાલો અને દેવતાઓની સાથે નહુષના વધનો વિચાર કરતો હતો,એટલામાં ત્યાં અગસ્ત્ય ઋષિ દ્રષ્ટિ ગોચર થયા,તેમણે દેવેન્દ્રનું સન્માન કરીને કહ્યું કે-તમે વૃદ્ધિ પામ્યા તે સારું થયું.આજે જ નહુષ દેવરાજ્યથી ભ્રષ્ટ થયો છે,એ તમારું મહદભાગ્ય છે.હે ઇન્દ્ર,હવે હું તમને શત્રુ રહિત થયેલા જોઉં છું'

ઇન્દ્રે તેમનું પૂજન કરીને પૂછ્યું કે-તે નહુષ સ્વર્ગમાંથી કેવી રીતે ભ્રષ્ટ થયો?તે હું સાંભળવા ઈચ્છું છું'

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-653

 

અધ્યાય-૧૬-ઇન્દ્ર તથા વરુણ આદિનો સંવાદ 

II बृहस्पति उवाच II त्वामग्ने सर्व देवानां मुखं त्वमसि हव्यवाट् I त्वमंतः सर्वभूतानां गूढश्चरसि साक्षिवत II १ II

બૃહસ્પતિ બોલ્યા-'હે અગ્નિ,તમે સર્વ દેવોનું મુખ છો,તમે હવ્યને વહન કરો છો અને સર્વ પ્રાણીમાં સાક્ષીની જેમ ગૂઢ રીતે ફરો છો,કેટલાએક વિદ્વાનો તમને જઠરાગ્નિ રૂપે એક કહે છે તો કેટલાએક ગાર્હપત્ય,દક્ષિણાગ્નિ તથા આહવનીય રૂપે-એમ ત્રણ પ્રકારે કહે છે.તમે જો આ જગતનો ત્યાગ કરો તો તે તુરત જ નાશ પામી જાય.

તમે આ ત્રણ લોકોને ઉત્પન્ન કરીને સંહારકાળ આવતાં પ્રદીપ્ત થઈને પુનઃ સંહાર કરો છો.

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-652

 

અધ્યાય-૧૫-નહુષને પાડવાની યુક્તિ 

II शल्य उवाच II एवमुक्तः स भगवान शच्या तां पुनरब्रवीत I विक्रमस्य न कालोऽयं नहुषो बलवत्तरः II १ II

શલ્યે કહ્યું-'એ પ્રમાણે ઈન્દ્રાણીએ કહ્યું ત્યારે ભગવાન ઇન્દ્રે તેને ફરીથી કહ્યું કે-'આ પરાક્રમ કરવાનો અત્યારે સમય નથી કેમ કે નહુષ મહાબળવાન થયો છે.ઋષિઓએ તેને હવ્યકવ્ય આપીને બહુ બળવાન બનાવી દીધો છે.પણ હું એક યુક્તિની યોજના કરું છું તે પ્રમાણે તારે કરવું અને આ વાત ગુપ્ત રાખીને તારે કોઈનેય કહેવી નહિ.તારે એકાંતમાં નહુષની પાસે જઈને કહેવું કે-હે નહુષ,તમે દિવ્ય પાલખીમાં બેસી તે ઋષિઓની પાસે ઉપડાવીને મારી પાસે આવો તો હું પ્રસન્ન થઈને તમારે વશ થઈને રહીશ-આવું તું તેને જઈને કહે'

ગીતા રહસ્ય-જ્ઞાનેશ્વરી-૬-Gita Rahasya-Gnaneshvari-6-Adhyaya-2

હવે જેના વિષે વિચારવાનું-કે સમજવાનું છે-

તે-આત્મા છે-તેને સમજવાની જ કડાકૂટ આ ગીતામાં છે.આત્મા દેખી શકાય તેવો નથી.

એટલે તેને સમજાવવામાં પુસ્તકોની થપ્પીઓની થપ્પીઓ છે.

તર્કથી આત્માને સમજી કે સમજાવી શકાય તેમ નથી જ.

જેને નરી આંખે દેખી ન શકાય-તેને સમજાવી કેમ શકાય ? તેનું વર્ણન કેમ થાય ?

પણ તેને થોડોક પણ સમજ્યા વગર ગીતાનું આત્મજ્ઞાન સમજી શકાય તેવું નથી.