જેમ,સ્ફટિક-મણિ,તેની પાસે
રહેલ વસ્તુઓ ની કાળાશ -રતાશ (ઉપાધિ) વગેરે ને લીધે-
--ભલે કાળો કે રાતો દેખાય,પણ
તે કાળાશ-રતાશ-વગેરે ધર્મો જોડે સંબંધ
પામતો નથી,
--તેમ અન્નમય કોશ- વગેરે કોશોમાં
ઉત્પન્ન થયેલી સર્વ કામના-વગેરે થી,
--આત્મા લેપાતો નથી કે સંબંધ
પામતો નથી. (૪૧)
જેમ ચગડોળ વગેરે ભમાવવાથી
જમીન જાણે ભમતી હોય તેમ લાગે છે,(ખરી રીતે જમીન ભમતી નથી)
--તે જ પ્રમાણે આત્મા જતો કે
આવતો નથી, તેમ છતાં અત્યંત મૂઢ (અજ્ઞાની) મનુષ્ય,
--આત્મા જાય છે અને આવે છે-એમ
તેને દેખે છે અને કહે છે. (૪૨)
અજ્ઞાની મનુષ્ય આ (ત્રણ)
દેહને જ્યાં સુધી આત્મા તરીકે માને છે,
--ત્યાં સુધી તે અનેક જાતની
યોનિઓમાં જન્મ્યા કરે છે. (૪૩)
જેમ,નિંદ્રા-અવસ્થાવાળા
(સ્વપ્ન) શરીરમાં ઉત્પન્ન થયેલાં સુખ-દુઃખ વગેરે
--જાગ્રત-અવસ્થાવાળા શરીર નો
સ્પર્શ કરતાં નથી
--તેમ જાગ્રત-અવસ્થાવાળા શરીર
માં ઉત્પન્ન થયેલાં સુખ-દુઃખ વગેરે “આત્મા” ને સ્પર્શ કરતાં નથી (૪૪)
જેમ,નિંદ્રાવસ્થાનું (સ્વપ્ન
નું) શરીર,જાગ્રત અવસ્થા ના શરીર જેવું દેખાય છે,
--પરંતુ એ નિંદ્રા-શરીર
(સ્વપ્ન-શરીર) નો નાશ થવાથી,જાગ્રત અવસ્થા નો દેહ નાશ પામતો નથી,
--તેમ,આ જાગ્રત અવસ્થા નું
શરીર,જાગ્રત અવસ્થા ને લીધે,”આત્મા” જેવું જણાય છે,
--પણ જાગ્રત-શરીર નો નાશ
થવાથી આત્મા નો કદી નાશ થતો નથી. (૪૫-૪૬)
જેમ,નિંદ્રામાંથી જાગેલો
મનુષ્ય,તે નિંદ્રાવસ્થા માં અનુભવેલા,સ્વપ્ન-શરીર ને છોડી,
--જાગ્રત અવસ્થા ના શરીર ને જ
જરૂરી ગણે છે,
--તેમ,જાગ્રત અવસ્થા ના
શરીરમાં જ્ઞાન થવાથી જાગેલો જ્ઞાની,એ જાગ્રત શરીર નો ત્યાગ કરી,
--કેવળ “આત્મા” ને જ જરૂરી
ગણે છે.(કેવળ આત્મ-સાક્ષાત્કાર જ ઈચ્છે છે)
(૪૭)
જેમ,નિંદ્રામાંથી જાગેલા
મનુષ્ય ને,સ્વપ્નાવસ્થા માં અનુભવેલા ભોગો માટે ઈચ્છા થતી નથી,
--તેમ,જ્ઞાની ને મિથ્યા
સ્વર્ગાદિના ભોગો માટે ઈચ્છા થતી જ નથી.
(૪૮)
જેમ,કોઈ ભોક્તા એ (જેમ કે
પૂજારીએ) પથ્થર માં ભોગ્ય (પૂજવાનો) સાપ કલ્પ્યો હોય,
--તેમ ભોક્તા-જીવે, ભોગ્ય
(મોજ-શોખ ની વસ્તુઓ) સ્વરૂપ વાળા,તુચ્છ ભોગો કલ્પ્યા છે. (૪૯)
કર્મો માં આસકત અજ્ઞાની ને આ
સંસાર, જેવો સુખ-દુઃખ આપનાર થાય છે,
--તેવો જ્ઞાની ને, આ સંસાર
સુખ-દુઃખ આપનાર થતો નથી,
--દોરીમાં ભ્રાંતિ થી
દેખાયેલા સર્પ ને દોરી રૂપે ના જાણનાર ને જેવો ભય થાય છે,
--તેવો એ સર્પને ખોટો અને
દોરી-રૂપે જાણનાર ને ભય થતો નથી. (૫૦)