દશમ સ્કંધમાં શુકદેવજી ખીલ્યા છે. તેમના ઇષ્ટદેવની કથા છે,લાલાજીની કથા છે.
શ્રીમદ ભાગવત સાત દિવસમાં મુક્તિ આપનાર ગ્રંથ છે.અનેક જન્મ અનેક સાધન કરતાં પણ મળે નહિ -તે અતિ દુર્લભ મુક્તિ –પરીક્ષિત રાજાને સાત દિવસમાં મળે છે.
ભાગવતની શરૂઆતમાં-પરીક્ષિત રાજાનો પ્રથમ પ્રશ્ન હતો કે-જેનું મરણ નજીક આવ્યું હોય તેનું કર્તવ્ય શું ?
હવે-શુકદેવજી જો કોઈ યજ્ઞ કરવાની આજ્ઞા આપે તો -કોઈ પણ યજ્ઞ એવો નથી કે-જે સાત દિવસમાં મુક્તિ અપાવી શકે.જીવનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી કોઈ વિચાર-કે વિકાર આવે નહી તેવો ઉપાય કરવાનો હતો.
શુકદેવજીએ વિચાર્યું-કે –જો સાત દિવસમાં રાજા કૃષ્ણ કથામાં તન્મય થાય તો-તેને મુક્તિ મળે.
મુક્તિ મનને મળે છે-મુક્તિ આત્માના માટે નથી.આત્મા તો સદા મુક્ત જ છે.
સુખ-દુઃખ આત્માને થતાં નથી પણ તે સુખ-દુઃખ મનને થાય છે.
મનને સુખ-દુઃખ થાય –અને તેનો આરોપ આત્મા પર કરવામાં આવે છે.
શુકદેવજી વિચારે છે-કે- રાજાનું મન સાત દિવસ શ્રીકૃષ્ણ સિવાય બીજે ક્યાંય જાય નહિ-તો રાજાને મુક્તિ મળે.વિવેકથી જ્ઞાન વૈરાગ્ય ખૂબ વધે છે-પણ કૃષ્ણમાં જો રાજા લીન થાય તો –તેને મુક્તિ મળે.
મુક્તિ તેને મળે કે જેનું મન મરે છે.પૂર્વ જન્મનું શરીર ભલે મર્યું-
પણ પૂર્વજન્મનું મન લઇ ને જીવાત્મા,જગતમાં આવ્યો છે. મનને કોઈ પણ રીતે મારવાનું છે.
સંસારના વિષયોનું ચિંતન મન છોડે તો-તે મન ઈશ્વરમાં લીન થાય.
કૃષ્ણ-કથામાં એવું આકર્ષણ છે-કે-તે મનને ઈશ્વરમાં લીન કરે છે. મનને સંસારના વિષયો ના આપતાં-
તેને કૃષ્ણલીલામાં મૂકી દેવાનું –ઘડીક આંખ બંધ કરી વિચારવાનું અથવા -ચિંતન કરવાનું કે-
કૃષ્ણ ગાયો ચરાવવા નીકળ્યા છે,કનૈયો ગાયોને બોલાવે છે,નવડાવે છે,ખવડાવે છે.....
મન પ્રતિકુળતામાંથી હટીને અનુકૂળતામાં જોડાય એ ઉદ્દેશથી આ કથા કરવામાં આવી છે.
આ કથાથી જ્ઞાન અને વૈરાગ્ય વધે છે,મનુષ્યને પ્રવૃત્તિ છોડવાની ઈચ્છા થાય છે-
અને સાથે સાથે,આ કથા કૃષ્ણ પ્રેમમાં પાગલ બનાવે છે.
પરીક્ષિત રાજાનો સંસાર નો મોહ છોડાવવા અને તેને કૃષ્ણ લીલામાં તન્મય કરવા આ કથા છે.
શ્રીકૃષ્ણ લીલા એ નિરોધ-લીલા છે.મનનો નિરોધ કરવાનો છે,
જગતનું વિસ્મરણ અને ભગવત આસક્તિ –એનું નામ નિરોધ.
આપણો આનંદ જ્યાં સુધી બહાર છે-બહારના પદાર્થો પર આધાર રાખે છે-ત્યાં સુધી દુઃખ આપણી પાછળ જ ઉભું છે.આનંદ ક્યાંય બીજે નથી,આનંદ આપણી અંદર જ છે.તે આનંદ લેવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છે.
સંસારના વિષયોનું વિસ્મરણ થાય,સંસારનો સંબંધ તૂટે-ત્યારે બ્રહ્મ સંબંધ થાય છે.અને આનંદ આવે છે.
જો સંસારના વિષયોમાં ખરો (સાચો) આનંદ મળતો હોય તો –મનુષ્યને નિંદ્રા માટે ઈચ્છા જ ન થાય.
પણ વિષયોનો આનંદ ભોગવી ને પછી પણ મનુષ્યને નિંદ્રાના આનંદની ઈચ્છા થાય છે.-તે બતાવે છે-
કે સંસારના વિષયોમાં સાચો આનંદ નથી.