--જે આત્મ-પરમાત્મ-તત્વ જાણવામાં નિષ્ણાત (દક્ષ)
છે.
--જે જીવનમાં આવી પડતી સ્થિતિઓ પ્રત્યે “ઉદાસીન”
છે.
--જે ભયથી મુક્ત છે,જીવનમાં આવતાં ગમે તે પરિણામ
કે બનાવથી દુઃખી થતો નથી,--જેને બધા કાર્યના આરંભનો ત્યાગ કર્યો છે-એટલે
કે-આ જગતમાં ઈચ્છિત હેતુઓ પાર પાડવાના માટેનાં કર્મોનો પ્રારંભ કરતો નથી (ફળની ઇચ્છાથી કર્મ કરતો નથી) અને-જે આમ સતત પરમાત્માની ભક્તિમાં ડૂબેલો રહે
છે-તે ભક્ત પરમાત્માને પ્રિય છે. (૧૬)
--જે પોતાને ગમતી વસ્તુ પ્રાપ્ત થવાથી હર્ષ
પામતો નથી,કે –
--જો ગમતી વસ્તુ ના મળે તો ખેદ કરતો નથી, કે-
--જો ગમતી વસ્તુનો વિયોગ થાય તો શોક કરતો
નથી,કે-
--ગમતી વસ્તુ ની પ્રાપ્તિની ઈચ્છા (આકાંક્ષા) પણ
ધરાવતો નથી, અને
--જે શુભ કે અશુભ સર્વ કર્મોને ત્યાગીને માત્ર
ભક્તિ જ કરે છે-તે ભક્ત પરમાત્માને પ્રિય છે (૧૭)
--જે શત્રુ અને મિત્ર સાથે સમાનતાથી વર્તે છે,
--જે માન અપમાનને સમાન માને છે,
--જે શીત-ઉષ્ણ, સુખ-દુઃખ.જેવા દ્વંદોને એકસરખાં
માને છે.
--જે કોઈ પણ વસ્તુમાં આસક્તિ ધરાવતો નથી,
--જે નિંદા અને સ્તુતિને સમાન ગણે છે,
--જે મૌન ધારણ કરે છે,(મૌનમાં માને છે)
--જે કંઈ મળી જાય તેનાથી સંતુષ્ટ રહે છે,(સંતોષ)
--જેને ઘર નથી (જેનું કોઈ એક સ્થાન નિશ્ચિત નથી-જગતને પોતાનું ઘર માને છે)
જે સ્થિર બુદ્ધિવાળો અને સદૈવ પ્રભુની ભક્તિ કરે
છે-તે પરમાત્માને પ્રિય છે.(૧૮-૧૯)
જે ભક્તો,--પરમાત્મામાં શ્રદ્ધા રાખીને,--પરમાત્મામાં પરાયણ થઇને,
--અત્યાર સુધીમાં વર્ણવેલા ધર્મામૃત (ધર્મનું
અમૃત-ધર્મના કાયદાઓ)નું સેવન કરે છે-
તેવા ભક્તો પરમાત્માને અત્યંત પ્રિય છે.(૨૦)
(ઉપર જણાવેલાં લક્ષણોવાળા ભક્તોને જ ઉત્તમ સમજવા
જોઈએ,
માત્ર વાતો અને દેખાવ (ટીલાં-ટપકા) થી સર્વજ્ઞ ઈશ્વર ઠગાઈ જતો નથી,
કદાચ દુનિયા (જગત) થોડા સમય માટે અંજાઈ જાય કે ઠગાઈ
જાય-પણ સદાકાળ માટે તો જગત પણ
ઠગાઈ જતું નથી, તેમની પોલ બહાર આવતાં વાર થતી
નથી)
અધ્યાય-૧૨-ભક્તિયોગ-સમાપ્ત