ગીતા રહસ્ય-જ્ઞાનેશ્વરી-૫૭

સાધારણ નિયમ એવો છે કે-અંતસમયે (મરણ સમયે) અંતઃકરણમાં જેનું સ્મરણ થાય છે, અથવા મનમાં વાસનાઓ રહી જાય છે-તો-જ- તેનો  બીજો જન્મ થાય છે.એટલે-કે- 

જે મનુષ્યો-મનમાં જે જે ભાવ લાવીને –શરીરને છોડે છે-(મૃત્યુ પામે છે) –

તે તેમના બીજા જન્મમાં -આગળના જન્મમાં મરતી વખતે  મનમાં જે ભાવ હતા –

તેવા ભાવ સાથે જ તે જન્મ લે છે.(૬)

માટે જ મન અને બુદ્ધિ ને સર્વદા પરમાત્મામાં અર્પણ કરીને સદૈવ પરમાત્માનું  ચિંતન –

કરવાથી, અંત સમયે પણ પરમાત્માનું જ ચિંતન રહે છે-અને જીવ પરમાત્મામાં જ મળી જાય છે (૭)

પોતાના મનને બીજે ક્યાંય જવા ન દેતાં-યોગાભ્યાસના સાધનથી,મનને એકાગ્ર કરી,

પરમાત્મામાં પરોવવાથી-તે જીવ પ્રકાશાત્મક પરમ પુરુષ (પરમાત્મા) માં જઈ મળે છે (૮)

જીવન દરમ્યાન મનને એકાગ્ર કરવાના કોઈ પણ સાધન કર્યા હોય તો જ અંતકાળે મન નિશ્ચળ રહી શકે છે. અને જે મનુષ્ય અંતકાળે-

--ભક્તિયુક્ત થઇ અને મનને નિશ્ચળ રાખી-બે ભ્રમરોની વચ્ચે (આજ્ઞાચક્રમાં) “પ્રાણ” ને સ્થિર કરી-

--પરમાત્માનું  જ ચિંતન કરે છે-તે પરમાત્મા માં જ લીન થાય છે.(મળી જાય છે).(૯-૧૦)

જેમ,જયારે,પવનનો જયારે વંટોળિયો બને છે –ત્યારે તેની આગળ વાદળો નભી શકતા નથી, 

વાદળોનું કશું જોર ત્યાં ચાલતું નથી,પણ આકાશ –એ એક જ એવું છે-જે તેની સામે અડગ રહી શકે છે.

તે જ પ્રમાણે-

“જ્ઞાની” -જેને સમજી ચુક્યો છે-(જગત) તે વસ્તુ જ્ઞાન ની “મર્યાદા” માં આવી ગયેલી કહેવાય છે.

જ્ઞાનીને ખબર પડી ગઈ છે-કે જગત મિથ્યા છે-તેથી જ તે જગતને ક્ષર (નાશવંત) કહેવામાં આવે છે.

અને જે સહજતાથી જાણી શકાતું નથી –અને જે જ્ઞાનની સીમા બહાર છે-તેને અક્ષર (અવિનાશી) કહે છે.

આ અક્ષર (બ્રહ્મ) એ શુદ્ધ અને માયા વગરનું (માયાતીત) હોઈ-“સચ્ચિદાનંદરૂપ”  છે.

અને જે- અક્ષર (બ્રહ્મ) ને પામવા-વિરક્ત મનુષ્યો-વિષયો (સ્વાદ-વગેરે)ની ઈચ્છા છોડી અને

નિષ્ઠુરતાથી –ઇન્દ્રિયો (મુખ-વગેરે)નું દમન કરી, બ્રહ્મચર્ય-વગેરે જેવા અનેક વ્રતો પાળી,

ઉદાસીન વૃત્તિ ધારણ કરીને બેસે છે-અને અંતે દુર્લભ પદ (અક્ષર-બ્રહ્મ)ને પ્રાપ્ત થાય છે.(૧૧)

એટલા માટે જ નિર્વિકાર બ્રહ્મનો વાચક-એકાક્ષર-પ્રણવ- ॐકાર –નો ઉચ્ચાર કરતાં-કરતાં –અને

પરમાત્માનું સ્મરણ કરતાં કરતાં-જે દેહનો ત્યાગ કરે છે-

તે નિશ્ચયપૂર્વક પરમાત્મામાં જ સમાઈ જાય છે.(મુક્ત થઇ જાય છે).(૧૨-૧૩)

(ઉપરના બે શ્લોકમાં આધ્યાત્મિક અભ્યાસ (યોગ) કરી -પરમાત્માનું સ્મરણ કરતાં કરતાં 
કેવી રીતે કરી ને "પ્રાણ" ત્યાગ થાય તે બતાવ્યું છે. 
જ્ઞાનેશ્વરે અત્યંત રસમય (અને રહસ્યમય) રીતે આનું વર્ણન કર્યું છે-

જે કદાચ થોડા આગળ વધેલા સાધકોને જ –ખૂબીથી સમજાય કે અનુભવાય - તેવું લાગે છે.

શરૂઆતના સાધકોને કદાચ –સમજવામાં અઘરું લાગે???!!!

જયારે ઇન્દ્રિયો(મુખ-વગેરે) ના –દ્વારો- ને- નિગ્રહ-રૂપી તાળાં વડે વસાયેલાં હોય છે-ત્યારે જ –

--સહજતાથી- ચિત્ત (મન-વગેરે) –સ્વાધીન થઇ હૃદયમાં  સ્થિર થઇ બેસી જાય છે.

--ચિત્તની સ્થિરતા થઇ એટલે પ્રાણાયામથી ॐકાર નુ ધ્યાન કરવું.અને-

--પ્રાણવાયુને ક્રમેક્રમે –બ્રહ્મરંઘ્ર સુધી લાવવો. પછી-

--“અ”કાર,”ઊ”કાર અને “મ”કાર –એ ત્રણે માત્રાઓ નો –લય-અર્ધમાત્રા- ( ᴗ  ) માં થાય-ત્યાં સુધી-

   ધારણાશક્તિના-બળ-થી પ્રાણવાયુને-બ્રહ્માકાશ-માં મળવાની તૈયારીમાં હોય –તેવી રીતે ધરી રાખવો.

   અર્થાંત-ત્યાં સુધી તે પ્રાણવાયુને મસ્તકના (બ્રહ્મરન્ઘ્રના) આકાશમાં સ્થિર કરવો.-ત્યાર પછી-

-- ॐકાર (ની અર્ધમાત્રા પરના)અને તેનો (મસ્તક-ના ઉપરના આકાશનો-બ્રહ્મકાશનો) સંયોગ થતાં –

     તે સર્વ (એક કે લીન થઇ) મૂળ-સ્વરૂપ (બ્રહ્મ-(બિંદુ)માં મળી જાય છે.

--આમ થતાની સાથે-જ- ॐકારનું  સ્મરણ બંધ પડી જાય છે.

--અને તે જ વખતે "પ્રાણ"નો અંત થાય છે.(કે એકતા થાય છે) અને બ્રહ્માનંદ-સ્વ-રૂપ જ બાકી રહે છે.)

(નોંધ-આ વસ્તુમાં કહેલ ગુહ્ય-જ્ઞાન જે સમજનાર હશે તેને જ સમજાઈ જશે)

જ્ઞાનેશ્વરી ગીતા ઉપર આધારિત  

PREVIOUS PAGE

NEXT PAGE

INDEX PAGE