કોઈ એ આત્માને-આશ્ચર્યની
જેમ જુએ છે,પણ એમ માત્ર જોવાથી જ તેને,તે-જાણી શકતો નથી.--કોઈ એ આત્માને –તે “આત્મા
એક આશ્ચર્ય છે” એમ કહી તેનું વર્ણન કરે છે-પણમાત્ર વર્ણન કરવાથી
તેને-તે જાણી શકતો નથી.--કોઈ એ આત્મા ને –આશ્ચર્ય ની
જેમ સાંભળે છે-પણ એણે માત્ર સાંભળવાથી
–તેને –તે જાણી શકતો નથી. (૨૯)
કૃષ્ણાજી
મહારાજ ને હવે લાગે છે કે-આ આત્માનું પ્રકરણ બહુ ચલાવ્યું-એટલે અત્યાર પૂરતું
આત્માનું પ્રકરણ બંધ કરતાં પહેલાં તેનો ફરીથી એકવાર ઉપસંહાર કરે છે.
એક એવું મહા-ચૈતન્ય છે-જે આકાશ ની જેમ સર્વત્ર વ્યાપેલું છે-(મહાકાશ-પરમાત્મા)
અને એ જ ચૈતન્ય (ચેતનતા) સર્વ જીવો ના અંદર પણ (જાણે કે-અંશ રૂપે) રહેલું છે.(ઘટાકાશ-આત્મા)
અને આ ચૈતન્યનો કદી પણ વધ
થઇ શકતો નથી-
માટે આ આ સર્વ જીવો માટે શોક કરવો તે યોગ્ય નથી.(૩૦)
કુશળ મનોવૈજ્ઞાનિક-શ્રીકૃષ્ણ
ને હવે લાગે છે-કે-
આ “આત્મા” ના ભાષણની હજુ અર્જુન
પર કંઈ બહુ અસર થઇ હોય તેમ લાગતું નથી.
એટલે હવે થોડીક “સ્ટ્રેટેજી
“ બદલે છે. અને હવે “સ્વ-ધર્મ” ની વાત
સમજાવવાની ચાલુ કરે છે.
ગાયનું દૂધ અતિ ઉત્તમ ગણાય
છે-ગાય ના દૂધનો “ધર્મ” છે-કે
–જે ગાયનું દૂધ પીએ તેનું હિત કરવું-
અને ગાયનું દૂધ પીએ તેનું
હિત થાય પણ છે.પણ જો કોઈ એવો રોગ થયો હોય –કે
–નવો તાવ આવ્યો
હોય તો-તેના માટે –આ જ ગાયનું દૂધ ઝેર જેવું છે. પણ એના માટે
દૂધ પોતાનો ધર્મ છોડતું નથી.
તાવ વાળા માટે કોઈ વનસ્પતિનો કડવો રસ –કે જેનો-“ધર્મ”-તાવ દૂર કરવાનો છે-તે અપાશે.
પણ અહીં જો તેને દૂધ
આપવામાં આવે તો દૂધના હિતનો નાશ થાય છે.
આ જ પ્રમાણે ક્ષત્રિયનો
ધર્મ (સ્વ-ધર્મ) –ધર્મયુદ્ધમાં યુદ્ધ કરવાનો છે.
અધર્મ આચરનારા પ્રત્યે “દયા”
રાખવી તે –ક્ષત્રિયનો ધર્મ નથી.
ક્ષત્રિય “દયા” રાખે તો તે –અધર્મીને વધુ અધર્મ કરવા પ્રેરે અને –તે-સમાજ માટે હિતકારી નથી.
અધર્મીઓ નો નાશ કરવા માટે “ધર્મયુદ્ધ
“ શરુ થાય-
તો તે વખતે-એટલે કે-ધર્મયુદ્ધના પ્રસંગ વખતે-યુદ્ધ કરવું –તે ક્ષત્રિય નો ધર્મ (સ્વ-ધર્મ) છે.
આવું ધર્મયુદ્ધ પ્રાપ્ત
થવું (મળવું) તેના કરતાં –બીજું કશું પણ ક્ષત્રિય માટે કલ્યાણવાળું નથી (૩૧)